مقایسه انواع وال پست‌ها و کاربرد هر یک در ساختمان‌سازی

وال پست‌ها (Wall Posts) اجزای کلیدی در صنعت ساختمان‌سازی هستند که به‌منظور افزایش ایمنی و پایداری دیوارهای غیرسازه‌ای در برابر نیروهای جانبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این نیروها که معمولاً در هنگام وقوع زلزله، بادهای شدید یا سایر حوادث طبیعی به ساختمان وارد می‌شوند، می‌توانند آسیب‌های جدی به اجزای غیرسازه‌ای وارد کنند. وال پست‌ها با ایجاد یک سیستم مهارکننده برای دیوارها، خطر تخریب این اجزا را کاهش داده و در نتیجه از وارد آمدن آسیب‌های جانی و مالی جلوگیری می‌کنند.

اگرچه وال پست‌ها مفهومی جدید در ساختمان‌سازی نیستند، اما اهمیت آن‌ها به‌ویژه در دهه‌های اخیر و پس از وقوع زلزله‌های متعدد در کشور ایران، بیشتر از قبل مورد توجه قرار گرفته است. بررسی‌های صورت‌گرفته بر روی خرابی‌های ناشی از زلزله نشان داده‌اند که حدود ۷۰ درصد خسارات در ساختمان‌ها به دلیل تخریب اجزای غیرسازه‌ای رخ می‌دهد. در حقیقت، این اجزا که شامل دیوارهای جداکننده، پوشش‌ها و نماهای خارجی هستند، نقش مهمی در ساختار کلی ساختمان ایفا می‌کنند و از همین رو، مقاوم‌سازی آن‌ها یکی از اولویت‌های مهم در طراحی و اجرای ساختمان‌های ایمن است.

یکی از نمونه‌های بارز اهمیت استفاده صحیح از وال پست، زلزله کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ بود. در این حادثه مشخص شد که بسیاری از دیوارهای غیرسازه‌ای به دلیل عدم اجرای اصولی و مناسب وال پست تخریب شده‌اند. همین مسئله منجر به انجام تحقیقات گسترده‌ای در زمینه روش‌های صحیح اجرای وال پست شد که نتیجه آن انتشار پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ ایران توسط دفتر مقررات ملی ساختمان و مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی بود. در این پیوست، دستورالعمل‌ها و جزئیات اجرایی دقیقی برای استفاده از وال پست‌ها ارائه شده است تا این عناصر بتوانند عملکرد بهتری در هنگام وقوع حوادث داشته باشند.

وظیفه اصلی وال پست‌ها، ایجاد اتصال بین دیوارهای غیرسازه‌ای و سازه اصلی ساختمان است. این اتصال باید به گونه‌ای طراحی شود که دیوارها در برابر نیروهای جانبی مقاومت کافی داشته باشند و در عین حال، امکان حرکتی محدود برای آن‌ها فراهم باشد تا از انتقال نیروهای ناگهانی به سازه اصلی جلوگیری شود. این ویژگی باعث می‌شود که در زمان وقوع زلزله یا باد شدید، دیوارها نه تنها پایداری خود را حفظ کنند، بلکه آسیبی به سازه اصلی وارد نکنند.

وال پست‌ها همچنین نیروهای وارد بر دیوارها را، چه درون‌صفحه و چه خارج‌از‌صفحه، مهار می‌کنند. نیروهای درون‌صفحه که در راستای سطح دیوار عمل می‌کنند و نیروهای خارج‌از‌صفحه که عمود بر سطح دیوار هستند، هر دو می‌توانند در صورت عدم مهار، باعث تخریب دیوار شوند. سیستم وال پست به‌گونه‌ای طراحی شده که این نیروها را جذب کرده و از انتقال آن‌ها به سازه اصلی جلوگیری کند. هرچند ممکن است این مهار نیروها گاهی باعث ایجاد ترک‌های جزئی بر روی دیوار شود، اما همین ویژگی از تخریب کامل دیوار جلوگیری کرده و ایمنی ساختمان را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد.

به‌طور کلی، وال پست‌ها با طراحی و اجرای صحیح، از یک‌سو باعث افزایش ایمنی دیوارهای غیرسازه‌ای شده و از سوی دیگر از تحمیل خسارت به سازه اصلی ساختمان جلوگیری می‌کنند. این اجزا امروزه نه تنها یک ضرورت فنی، بلکه یک الزام قانونی در ساخت‌وساز محسوب می‌شوند و رعایت دیتیل‌های اجرایی آن‌ها مطابق با استانداردهای ملی، به‌ویژه آیین‌نامه ۲۸۰۰، برای تمامی پروژه‌های ساختمانی الزامی است.

انواع وال پست

وال پست‌ها بر اساس نحوه به‌کارگیری به دو دسته کلی وال پست‌های عمودی و افقی تقسیم می‌شوند. وال پست‌های عمودی نقش محافظتی در طول دیوار دارند و از آن در برابر نیروهای وارد بر خارج از صفحه محافظت می‌کنند، در حالی که وال پست‌های افقی ارتفاع دیوار را ایمن نگه داشته و هم‌زمان اجازه حرکت اندک دیوار در جهت داخل صفحه را فراهم می‌کنند. به منظور ایجاد سیستم مقاوم‌سازی مؤثر برای یک دیوار غیرسازه‌ای، استفاده از ترکیبی از انواع مختلف وال پست ضروری است. تعداد و نوع وال پست مورد نیاز برای هر دیوار بر اساس ضوابط و استانداردهای تعیین‌شده در آیین‌نامه‌ها مشخص می‌شود. به طور کلی، وال پست‌ها به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها می‌پردازیم.

وال پست کناری (وادار کناری) و وال پست میانی (وادار میانی)

وال پست کناری که با نام وادار کناری نیز شناخته می‌شود، یکی از انواع مهم وال پست‌هاست که به شکل یک ناودانی U طراحی و تولید می‌شود. این نوع وال پست وظیفه اصلی حفاظت از دیوارهای غیرسازه‌ای را در برابر نیروهای داخل و خارج از صفحه بر عهده دارد. عرض وال پست کناری کمی بیشتر از ضخامت دیوار غیرسازه‌ای طراحی می‌شود تا دیوار بتواند به‌طور کامل بین لبه‌های آن قرار گیرد. به همین دلیل، این نوع وال پست در ابعاد و عرض‌های متنوع، متناسب با ضخامت دیوارهای مختلف، تولید می‌گردد.

طول وال پست کناری معمولاً برابر با ارتفاع دیوار غیرسازه‌ای است، اما به دلیل محدودیت‌های ساخت، طول این وال پست‌ها عموماً تا حداکثر سه متر می‌رسد. بال‌های این ناودانی که نقش کلیدی در نگه‌داری دیوار دارند، معمولاً ۵ سانتی‌متر هستند. البته برخی تولیدکنندگان ممکن است وال پست‌هایی با طول بال کمتر تولید کنند، که این امر می‌تواند کارایی و مقاومت سیستم را به‌شدت کاهش دهد. علاوه بر این، بر روی بدنه وال پست کناری، سوراخ‌های لوبیایی‌شکلی تعبیه می‌شود که برای اتصال میلگردهای بستر طراحی شده‌اند.

وال پست کناری از بالا و پایین به سازه اصلی متصل می‌شود و این اتصال باید کاملاً مطابق با دیتیل‌های آیین‌نامه‌ای اجرا گردد تا کارایی آن به حداکثر برسد. این نوع وال پست در سازه‌های فلزی و بتنی قابل استفاده است. هرچند که وال پست کناری در تمامی دیوارهای غیرسازه‌ای به کار نمی‌رود و استفاده از آن به شرایط خاص دیوار بستگی دارد. به‌عنوان مثال، در دیوارهایی که تحت فشار بیشتری از نیروهای جانبی قرار دارند یا طول دیوار نسبت به ضخامت آن زیاد است، وال پست کناری نقش کلیدی ایفا می‌کند.

وال پست میانی، که با نام وادار میانی نیز شناخته می‌شود، مقطعی شبیه به حرف H دارد و به‌طور معمول از جوش دادن سه صفحه فلزی مستطیل‌شکل به یکدیگر ساخته می‌شود. این نوع وال پست معمولاً در داخل دیوارهای غیرسازه‌ای با طول یا ارتفاع زیاد قرار می‌گیرد و به‌طور ویژه برای جلوگیری از تغییر شکل یا شکم دادن دیوار در برابر نیروهای خارج از صفحه طراحی شده است. این نوع نیروها می‌توانند به مرور زمان یا در شرایطی مانند زلزله و باد شدید موجب تخریب دیوار شوند.

عرض وال پست میانی متناسب با ضخامت دیوار غیرسازه‌ای طراحی می‌شود تا دیوار در هر دو طرف به‌طور کامل میان لبه‌های آن قرار گیرد. بال‌های وال پست میانی که در هر دو طرف دیوار امتداد می‌یابند، معمولاً طولی برابر با ۵ سانتی‌متر دارند. این وال پست می‌تواند هم به‌صورت عمودی و هم افقی در دیوار نصب شود. در حالت عمودی، وال پست میانی به‌طور کامل طول دیوار را پوشش می‌دهد و بر روی بدنه آن سوراخ‌های لوبیایی‌شکلی تعبیه شده‌اند که محل عبور میلگردهای بستر هستند.

اتصال وال پست میانی به سازه اصلی نیز مشابه وال پست کناری باید با رعایت دقیق دیتیل‌های آیین‌نامه‌ای صورت گیرد. این اتصال در حالت عمودی از بالا و پایین، و در حالت افقی از دو طرف دیوار انجام می‌شود. مانند وال پست کناری، این نوع وال پست نیز در سازه‌های فلزی و بتنی کاربرد دارد. با این حال، وال پست میانی در تمامی دیوارهای غیرسازه‌ای مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و کاربرد آن محدود به دیوارهایی است که طول یا ارتفاع قابل‌توجهی دارند. در چنین مواردی، حتی ممکن است نیاز به استفاده از چند وال پست میانی در یک دیوار باشد تا استحکام و پایداری لازم تأمین گردد.

وال پست منقطع و نبشی منقطع 

وال پست منقطع، که با نام ناودانی منقطع نیز شناخته می‌شود، نوعی وال پست با طول کوتاه‌تر است که عملکردی مشابه وال پست کناری دارد. این نوع وال پست معمولاً در ابعاد ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر تولید می‌شود، اما اندازه‌های متداول آن شامل ۲۰ و ۴۰ سانتی‌متر هستند. لبه‌ها یا بال‌های وال پست منقطع معمولاً حدود ۷ سانتی‌متر طول دارند.

وال پست‌های منقطع برای اتصال دیوارهای غیرسازه‌ای به سازه اصلی به کار می‌روند و در لبه‌های کناری (چپ و راست) یا بالای دیوارهای غیرسازه‌ای نصب می‌شوند. در ساختمان‌های با اسکلت بتنی، این وال پست‌ها با استفاده از پیچ و رول بولت به سازه متصل می‌شوند، در حالی که در ساختمان‌های اسکلت فلزی، این قطعات به سازه جوش داده می‌شوند.

استفاده از وال پست منقطع در اتصال دیوار به ستون یا تیر فوقانی، بسته به نوع و اهمیت ساختمان، با توجه به جزئیات طراحی آیین‌نامه‌های ساختمانی تعیین می‌شود. برای مثال، در ساختمان‌های مسکونی معمولی، از وال پست‌های منقطع ۴۰ سانتی‌متری در طرفین دیوار و ۲۰ سانتی‌متری در قسمت بالای دیوار استفاده می‌شود. سوراخ‌های لوبیایی نیز بر روی این وال پست‌ها تعبیه شده است تا امکان عبور و اتصال میلگردهای بستر فراهم شود.

لازم به ذکر است که استفاده از وال پست منقطع در هر طرف دیواری که به سازه اصلی متصل می‌شود، الزامی است و استثنایی در این زمینه وجود ندارد. این نوع وال پست هم در سازه‌های بتنی و هم در سازه‌های فلزی قابل استفاده است و یکی از اجزای حیاتی برای حفظ پایداری دیوارهای غیرسازه‌ای به شمار می‌آید.

نبشی منقطع، که از ورق‌های گالوانیزه ساخته می‌شود، یکی دیگر از روش‌های اتصال دیوار غیرسازه‌ای به سازه اصلی است. این نبشی‌ها معمولاً در یک طرف دیوار قرار می‌گیرند و می‌توانند عملکردی مشابه وال پست منقطع داشته باشند. در فرآیند تولید این نبشی‌ها، شیارها یا برآمدگی‌هایی بر روی سطح آن‌ها ایجاد می‌شود که باعث افزایش استحکام آن‌ها در برابر خمش می‌گردد.

یکی از مزیت‌های نبشی منقطع این است که علی‌رغم استفاده از ورق‌های نازک‌تر نسبت به وال پست‌های منقطع، استحکام کافی را تأمین می‌کند. این ویژگی به دلیل طراحی شیارهای تقویتی در ساختار نبشی منقطع است. آیین‌نامه‌های مقررات ساختمان استفاده از این نوع نبشی را مجاز دانسته و منع خاصی برای به‌کارگیری آن وجود ندارد.

لبه‌های نبشی منقطع معمولاً در دو اندازه ۷ و ۱۰ سانتی‌متر طراحی می‌شوند. لبه ۷ سانتی‌متری به سازه اصلی متصل می‌شود و لبه ۱۰ سانتی‌متری برای نگه داشتن دیوار در یک سمت آن به کار می‌رود.

یکی از ویژگی‌های برجسته نبشی منقطع این است که می‌توان آن را حتی پس از اتمام اجرای دیوار نیز به کار گرفت. به‌عنوان مثال، در ساختمان‌هایی که در زمان ساخت دیوار، مقاوم‌سازی انجام نشده است، از این نبشی‌ها می‌توان برای تقویت و مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای استفاده کرد. این انعطاف‌پذیری کاربرد، آن را به یک گزینه مناسب در پروژه‌هایی با محدودیت‌های زمانی و اجرایی تبدیل کرده است.

نتیجه‌گیری

وال پست‌ها به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی در مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای، نقش مهمی در افزایش ایمنی ساختمان‌ها ایفا می‌کنند. با توجه به نیازهای متنوع سازه‌ای، انواع مختلف وال پست‌ها، از جمله وال پست کناری، وال پست میانی، وال پست منقطع و نبشی منقطع، طراحی و استفاده می‌شوند. هر یک از این انواع دارای ویژگی‌ها و کاربردهای خاصی هستند که بسته به شرایط ساختمان، نوع اسکلت، و الزامات آیین‌نامه‌ای به کار گرفته می‌شوند.

وال پست کناری برای حفظ دیوار از یک طرف و اتصال آن به سازه اصلی به کار می‌رود، در حالی که وال پست میانی برای تقویت دیوارهای بلند یا با طول زیاد استفاده می‌شود. وال پست منقطع و نبشی منقطع نیز به‌عنوان راه‌حل‌هایی انعطاف‌پذیرتر، امکان اجرای سریع‌تر و حتی مقاوم‌سازی پس از ساخت دیوار را فراهم می‌کنند.

با توجه به اهمیت نقش وال پست‌ها در ایمنی و عملکرد ساختمان در برابر نیروهای ناشی از زلزله و سایر عوامل محیطی، انتخاب صحیح نوع وال پست و اجرای دقیق آن مطابق با جزئیات آیین‌نامه‌ای ضروری است. عدم استفاده یا اجرای نادرست وال پست‌ها می‌تواند منجر به کاهش مقاومت دیوارهای غیرسازه‌ای و افزایش خطر تخریب و خسارت در زمان بروز حوادث شود.

در نهایت، طراحی و اجرای مناسب وال پست‌ها، گامی اساسی در جهت تأمین ایمنی ساختمان‌ها و حفظ جان و مال ساکنین است. توجه به جزئیات اجرایی و رعایت استانداردها در این زمینه، تضمینی برای کاهش خسارات و ارتقای کیفیت ساخت‌وساز خواهد بود.

منبع مقاله: معرفی انواع وال پست شرکت پوکاسازه